Λινκς προηγουμένων μερών: 1 , 2 , 3 , 4 , 5
Η τέχνη του Marcel Dupré (1886 - 1971) παρουσιάζει όλα εκείνα τα ασφαλή "γνωρίσματα" μιας μεγάλης τέχνης και στην συγκεκριμένη περίπτωση επί των συνθετικών επικρατειών των πλήκτρων του εκκλησιαστικού οργάνου.
Τέχνη καινοτομική, που επιδίδει διέξοδο στα αιτήματα των νέων εκφράσεων και μορφών, ευρηματική και μεγαλόπνοη, συναρμόζοντας το παρελθόν (ιδιαίτερα το Μπαχ-ικό) με το μέλλον, δι' ενός τρόπου που μόνο μείζονες καλλιτεχνικές προσωπικότητες μπορούν να συλλάβουν και επιτύχουν· ακόμα δε, πρόκειται όχι σπάνια για τέχνη "δύσκολη" τόσο σε αντιληπτικό όσο και σε καθαρά εκτελεστικό επίπεδο (γι' αυτό και η μουσική του χαρακτηρίστηκε αρκετά "intellectuelle", πράγμα βέβαια που είναι σωστό, αλλά πρόκειται για την μία "όψη"· η μουσική του Dupré είναι πολλά πράγματα μαζί).
Αναμφίβολα, οι συνθέσεις του Dupré καθίστανται συχνά "πονοκέφαλος" για τους organ performers με τις "εξωφρενικές" τεχνικές απαιτήσεις που παρουσιάζουν και ακριβώς γι' αυτόν τον λόγο αρκετά από τα έργα του καθυστέρησαν σημαντικά ώσπου να ηχογραφηθούν.
Μπορείτε να πάρετε μια ιδέα από την μοναδικότητα της τέχνης του Marcel Dupré, ακούγοντας για παράδειγμα το αριστουργηματικό (και θα έλεγα συγκλονιστικό τόσο ως έμπνευση όσο και ως ένα είδος μεταφυσικής ελεγείας) "Prelude and Fugue In G Minor, Op.37, No.3" στο μόλις κατωτέρω βίντεο με την Kristina Lysiak, που ανήκει σε μια σχετικά νεώτερη γενιά performers του οργάνου, να ερμηνεύει την σύνθεση στο εκκλησιαστικό όργανο του ναού του Hauketo-Prinsdal στο Oslo .
Η Kristina Lysiak γεννήθηκε το 1978 στην Τασκένδη του Ουζμπεκιστάν και σπούδασε πιάνο στην Ουκρανία και εκκλησιαστικό όργανο στην Νορβηγική Ακαδημία Μουσικής (Norges musikkhøgskole) στο Oslo.
Γεννημένος στην Rouen με τον φημισμένο Καθεδρικό της στον οποίο ο πατέρας του, Albert (προσωπικός φίλος του μεγάλου ανακαινιστή κατασκευαστή του οργάνου στον 19ο αιώνα Aristide Cavaillé-Coll) υπήρξε οργανίστας επί σειρά ετών, ο Marcel Dupré σπούδασε στο Paris Conservatoire με δασκάλους όπως ο Alexandre Guilmant και ο Charles-Marie Widor (που έχουν παρουσιαστεί σε προηγούμενες αναρτήσεις του παρόντος αφιερώματος).
Πολύ γρήγορα άρχισε να δίνει ρεσιτάλ οργάνου σε διάφορες πόλεις του κόσμου. Οι δεξιοτεχνικώς απαράμιλλες ερμηνείες του στο πλήρες σύνολο έργων για εκκλησιαστικό όργανο του Johann Sebastian Bach τον εδραίωσαν ως έναν από τους σημαντικότερους ερμηνευτές του καιρού του.
Το 1934 δε, διαδέχθηκε τον δάσκαλό του Charles-Marie Widor στην θέση του οργανίστα του St.Sulpice στο Παρίσι, θέση που την κράτησε μέχρι το τέλος της ζωής του. Ο ίδιος άλλωστε υπήρξε με την σειρά του δάσκαλος για σημαντικούς επερχόμενους συνθέτες και performers του εκκλησιαστικού οργάνου, όπως οι Jehan Alain και Marie-Claire Alain, Rolande Falcinelli, Jean-Jacques Grunenwald, Pierre Cochereau, Jean Langlais, αλλά και ο Olivier Messiaen (με αρκετούς από αυτούς θα ασχοληθούμε σε επόμενες αναρτήσεις του αφιερώματος).
Ο Dupré δημιούργησε το μεγαλύτερο μέρος του έργου του σε περιόδους ακραία ετεροφανείς και ετερόκλητες μεταξύ τους τόσο από ιστορική όσο και από καλλιτεχνική άποψη, με το αίτημα ωστόσο μιας πιο υπεύθυνης και σοβαρής μοντερνικότητας να αιωρείται ως προβληματισμός τουλάχιστον για τα πιο σημαντικά καλλιτεχνικά μυαλά της εποχής.
Η Belle Époque και το τέλος της, οι δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι αλλά και η κατοπινή εποχή της μεταπολεμικής "άνθησης" στην Ευρώπη, συναπετέλεσαν το εξαιρετικά ανομοιογενές χρονικό ντεκόρ τόσο της ζωής όσο και της μουσικής του Dupré.
Η μουσική του σε κάθε περίπτωση ακούγεται ως ένα τεράστιο Πρελούδιο και Φούγκα επί των σκοτεινών καταβολών και μοίρας της ανθρωπότητας. Μια τέχνη που παραμένει σχεδόν "ακίνητη" στο στερέωμα καθώς από κάτω της μαίνονται οι ιστορικές διακυμάνσεις και ανακατατάξεις μιας εποχής ή σειράς εποχών κρισίμων για την ανθρωπότητα.
Το εκκλησιαστικό όργανο όταν αναπαράγει την μουσική του Dupré δεν άγει πουθενά αλλού εκτός από μια λαμπρή χρυσαφένια ακρογιαλιά του Μη Χρόνου και της πανοραμικής θέασης των Μυστηρίων.
Γιατί ο Dupré θα πρέπει να το πούμε, υπήρξε στην μουσική τέχνη ο επόμενος Μεταφυσικός Ήλιος του Εκκλησιαστικού Οργάνου μετά τον Johann Sebastian Bach.
Μονάχα με αυτόν θα μπορούσε να συγκριθεί, ενώ η μουσική του θα μένει για πάντα έξω από κάθε μόδα και συρμό· ένα από τα ακριβά μυστικά των εκλεκτών ακροατών σε κάθε εποχή.
Μπορείτε να ακούσετε στο κατωτέρω βίντεο άλλη μία σύνθεση του Marcel Dupré, το "Prelude and Fugue in A Flat Major, Op.36, No.2" από την μεγάλη ερμηνεύτρια του εκκλησιαστικού οργάνου, συνθέτρια και παιδαγωγό Rolande Falcinelli (1920 - 2006) σε ηχογράφηση στο Meudon το έτος 1968 .
Ο Louis Vierne (1870 - 1937) εκ γενετής σχεδόν τυφλός άκουσε σε ηλικία 2 μόλις ετών έναν πιανίστα που του έπαιζε ένα νανούρισμα του Schubert και αμέσως μπόρεσε ο ίδιος με το "αυτί" του να επιλέξει με ακρίβεια τις νότες του νανουρίσματος πάνω στο πιάνο.
Σπούδασε στο Paris Conservatoire και εργάστηκε ως βοηθός οργανίστα παρά τω πλευρώ του Charles-Marie Widor στον ναό του St.Sulpice στο Παρίσι.
Η ζωή του, καταμεσής ταραγμένων καιρών υπήρξε πολύ δύσκολη μιας και τον έπληξαν επιπλέον διάφορες προσωπικές τραγωδίες· παρ' όλ' αυτά η μουσική του παραμένει, πέρα από τεκμήριο υψηλής συνθετικής ποιότητας μαζί και ένα μνημείο απίστευτης ανά στιγμές Ολύμπιας ηρεμίας και ομορφιάς που αναδύεται με υψηλώς εμπνευσμένο τρόπο μέσα από ημίφωτες ή σκοτεινές ηχητικές "δίνες" και "βαραθρώσεις" καθώς και τολμηρές συνθετικές αναστροφές όχι εύκολα αντιληπτές από επιπόλαια αυτιά.
Προξενεί εντύπωση και θαυμασμό, το πώς αυτός ο μυστηριώδης και πολύ ταλαιπωρημένος στην ζωή του άνθρωπος (ακόμα δε, επιστήθιος φίλος του μαιτρ Dupré ) ήγαγε τις εκφραστικές δυνατότητες της γαλλικής σχολής αρκετά βήματα παραπέρα, διανοίγοντας μια τεράστια "προφητική" οπτική επί της συνθετικής-νοηματικής αντίληψης του οργάνου.
Μέσα στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο θα υπάρξει πράγματι στον κόσμο ένας χαρισματικός "ποιητής" της μουσικής, ένας τυφλός Όμηρος του εκκλησιαστικού οργάνου που μπορεί ωστόσο να βλέπει στις "ραψωδίες" των πλήκτρων του την πιο χαρμόσυνη Γη της Επαγγελίας να προβάλλει από την ανθρώπινη φρίκη και τον ακραίο ίλιγγο της Ιστορίας.
Έγραψε ανάμεσα σε άλλα, έξι συμφωνίες για το εκκλησιαστικό όργανο, η μια καλύτερη από την άλλη, και από τις οποίες μπορείτε να ακούσετε την Τρίτη Συμφωνία στο βίντεο κατωτέρω με τον Bruno Mathieu στο όργανο.
Αξίζει να σημειωθεί ακόμα πως ανάμεσα στους μαθητές του Vierne εντοπίζουμε σημαντικές μορφές, συνθέτες και performers της μεγάλης γαλλικής σχολής του εκκλησιαστικού οργάνου, όπως οι Augustin Barié, Lili Boulanger, Nadia Boulanger, Marcel Dupré, André Fleury, Isadore Freed, Alexander Schreiner, και Georges-Émile Tanguay.
Σήμερα που λέξεις όπως "καλλιτέχνης" και "δημιουργός" αρχίζουν και χάνουν πλέον το νόημά τους, ιδιαίτερα σε χώρες με έλλειμμα σοβαρής παιδείας και κουλτούρας όπως η Ελλάδα, καλό είναι να βλέπουν, ιδιαίτερα όσοι δεν γνωρίζουν πολλά από σοβαρή τέχνη, σε μορφές όπως εκείνες του Marcel Dupré και του Louis Vierne που άνοιξαν καινούργιους και αγνώστους μέχρι τότε δρόμους στην ανθρώπινη έκφραση και δημιουργικότητα, τα πραγματικά μέτρα αυτών των λέξεων και των εννοιών τους. Όλα τα υπόλοιπα είναι παραμύθια.
Σήμερα που λέξεις όπως "καλλιτέχνης" και "δημιουργός" αρχίζουν και χάνουν πλέον το νόημά τους, ιδιαίτερα σε χώρες με έλλειμμα σοβαρής παιδείας και κουλτούρας όπως η Ελλάδα, καλό είναι να βλέπουν, ιδιαίτερα όσοι δεν γνωρίζουν πολλά από σοβαρή τέχνη, σε μορφές όπως εκείνες του Marcel Dupré και του Louis Vierne που άνοιξαν καινούργιους και αγνώστους μέχρι τότε δρόμους στην ανθρώπινη έκφραση και δημιουργικότητα, τα πραγματικά μέτρα αυτών των λέξεων και των εννοιών τους. Όλα τα υπόλοιπα είναι παραμύθια.
