Friday, March 22, 2013

LA GRANDE ÉCOLE DE L' ORGUE FRANÇAIS 4: Les premiers Romantiques dans le siècle des miracles (Alexandre Guilmant, Eugène Gigout)



Και φθάνουμε σιγά σιγά στον περίλαμπρο κόσμο του γαλλικού ρομαντικού οργάνου. Κατά την προσωπική μου γνώμη, μέσα απ' αυτό ανέβλυσε μια από τις πιο ισχυρές και ποιοτικές μουσικές που ανεφάνησαν ποτέ στην ευρωπαϊκή ήπειρο κατά την εποχή της ύστερης νεωτερικότητας.
Πολυπληθείς οι ορίζουσες και συνιστώσες αυτού του μοναδικού ήχου με ένα κοινωνικό-ιστορικό υπόβαθρο να κείται ωσεί φλεγομένη βάτος κάτω από τα πεντάλ των οργανοπαικτών-συνθετών...
Και τι δεν είδε η Γαλλία τον προπερασμένο αιώνα.Την ναπολεόντειο ορμή προς την ελευθερία των εθνών, τις επαναστάσεις του 1830 και του 1848, την Δεύτερη Αυτοκρατορία του Λουδοβίκου-Ναπολέοντος Βοναπάρτη, την "σταθερότητα" της Τρίτης Δημοκρατίας αλλά μαζί και την λαίλαπα του γαλλοπρωσσικού πολέμου· ο τελευταίος,  κατάλοιπο μεν παλαιών λογαριασμών αλλά και προπομπός του πρώτου παγκόσμιου μακελειού κατά τις αρχές του 20ού αιώνα. Είδε ακόμα και την Κομμούνα του Παρισιού να αναζητεί αναδρομικώς τις απλήρωτες οφειλές της άρχουσας τάξης προς τους sans-culottes και τους  Hébertistes της Γαλλικής Επανάστασης του 1789-1794... Και είδε ακόμη την Παγκόσμια Έκθεση στο Παρίσι του 1889, σημείο κορύφωσης του πολιτισμικού φαντασιακού του βιομηχανικού καπιταλισμού.

Ο ήχος του εκκλησιαστικού οργάνου από την άλλη, καθ όλην την διάρκεια αυτών των ιστορικών διακυμάνσεων μυστικοποιείται ολοένα και πιο πολύ. Ο ρομαντισμός όχι μόνο ως μια πηγαία αντίδραση απέναντι σε ένα κόσμο εμπορευματοποιημένων φετίχ (με πρώτο και κύριο φετίχ απ' όλα το ίδιο το χρήμα ως τέτοιο), αλλά και ως ανεξιχνίαστη συμπαραλληλία με αυτόν, μια κοντινή - απόμακρη παρακολούθηση και εποπτεία της Ιστορίας·  μια αποξένωση που κατορθώνει ωστόσο κάποτε να επανοικειοποιείται το ιστορικό προς όφελος ενός "εσωτερικευμένου παραδείσου". 

Αν η Γαλλία σε εθνολογικό-κοινωνικό επίπεδο καθίσταται ολοένα περισσότερο ένα "οικουμενικό πρότυπο" κατά τον 19ο αιώνα, οι ρομαντικοί καλλιτέχνες του εκκλησιαστικού οργάνου γίνονται ολοένα και πιο "πνευματικοί". Γι' αυτούς η οικουμενικότητα επέρχεται κατά κύριον λόγο μέσα από την αστάθμητη πάλη του καθολικού με την καλλιτεχνική ατομικότητα η οποία δεν μπορεί να βρει εύκολα την θέση της στο σύγχρονο κόσμο
Η Ιστορία, σε κάθε περίπτωση δεν μπορεί να τους στερήσει το δικαίωμα σε μια κατά κύριον λόγον πνευματική και όχι κατ'ανάγκην υλική οικουμενικότητα.




Ο Alexandre Guilmant (1837 - 1911) υπήρξε ένας από τους πρώτους ρομαντικούς συνθέτες του γαλλικού εκκλησιαστικού οργάνου. Συνθετικά εύρωστος και μεγαλειώδης στάθηκε ένα σημείο αναφοράς για όλους τους κατοπινούς Γάλλους οργανίστες. Αρκεί να θυμηθούμε πως ανάμεσα στους σπουδαστές του εντοπίζόταν και ένας Marcel Dupré... (θα αναφερθούμε μελλοντικά και σε αυτόν όπως επίσης και σε αρκετούς άλλους). 
Οργανίστας επί σχεδόν 30 χρόνια στην Εκκλησία της Τριάδος του Παρισιού, δίδαξε ακόμα στο Conservatoire του Παρισιού όπου και διαδέχθηκε τον πολύ μεγάλο συνθέτη του συμφωνικού εκκλησιαστικού οργάνου Charles-Marie Widor. Ίδρυσε ακόμα κατά το έτος 1894, μαζί με τους Charles Bordes και Vincent d'Indy την περίφημη Schola Cantorum με σκοπό να αντισταθμίσει κάπως τον κατακλυσμό της όπερας στην Γαλλική μουσική των καιρών.

Στα δυο βίντεο που παρατίθενται κατωτέρω, μπορείτε να ακούσετε ένα εκτενές  μέρος από την πραγματικά μεγαλειώδη Δεύτερη Συμφωνία για εκκλησιαστικό Όργανο και Ορχήστρα του Alexandre Guilmant, με τον Ian Tracey στο όργανο του Καθεδρικού του Liverpool και με τον Yan Pascal Tortelier να διευθύνει την Φιλαρμονική ορχήστρα του BBC.
 







Ο Eugène Gigout (1844 - 1925),  μαθητής του Camille Saint-Saëns (ο οποίος υπήρξε μια ιδιάζουσα περίπτωση όσον αφορά το εκκλησιαστικό όργανο, και  για τον οποίο θα έχουμε ξεχωριστή αναφορά) και κορυφαίος συνθέτης του εκκλησιαστικού οργάνου της πρώτης ρομαντικής περιόδου του στην Γαλλία, ορίζει έναν ήχο που κυμαίνεται πάνω κάτω στα ίδια υφολογικά-αισθητικά standards που εντοπίζονται και στον Alexandre Guilmant, ωστόσο μέσα και από σημαντικές προσωπικές διαφοροποιήσεις ως προς την συνθετική και εκτελεστική  αντίληψη.



Φαντάζει ακόμα λίγο πιο "εξωστρεφής" από τον Guilmant και σε κάθε περίπτωση αυτοί οι δυο συνθέτες είναι οι καλύτεροι εκφραστές μιας νέας φόρμας για το όργανο, σύχρονης των καιρών, όντας οι ίδιοι οι πιο συνειδητοί διαμεσολαβητές ανάμεσα στο μπαρόκ και κλασσικό όργανο από την μια και το καθαρά ρομαντικό όργανο από την άλλη. 
Ανηψιός του εξ αγχίστείας υπήρξε και ο σημαντικός οργανίστας συνθέτης Léon Boëllmann, ενώ ανάμεσα στους σπουδαστές του συγκατάλεγεται και ένας Albert Roussel.

Μπορείτε να ακούσετε στα βίντεο που ακολουθούν το υπέροχο "Grand chœur dialogué" από τον Καθεδρικό Ναό του St.Ouen και την εξίσου υπέροχη "Toccata in B Minor" με την Marie-Claire Alain στο  Cavaillé-Coll όργανο του Καθεδρικού του St.Sulpice.